Design-disciplines diagram

Uitleggen wat mijn specialismen zijn is de afgelopen jaren lastiger geworden...

De designsector — in de hoek van grafisch en interactief ontwerp — is namelijk een soort Wilde Westen van disciplines geworden. Daarnaast is men het over de definitie van deze disciplines zelden eens, evenals over de vraag waar de ene discipline eindigt en waar de andere begint. En zo kwam het dat zelfs ik (als ontwerper met ruim 15 jaar ervaring) het overzicht begon kwijt te raken.
Om dit probleem op te lossen besloot ik om mijn disciplines visueel te maken, zodat ik vervolgens deze complexiteit terug zou kunnen brengen tot iets eenvoudigs. En dit leidde tot het uitwerken van wat ik noem mijn ‘design-disciplines diagram’.

Venn diagram met daarin mijn disciplines en kennisgebieden aangegeven in cirkels. Logo ontwerp en identity design zijn uitgelicht.
Venn diagram met daarin mijn disciplines en kennisgebieden aangegeven in cirkels. Logo ontwerp en identity design zijn uitgelicht.

Toelichting

1: Dit diagram is niet bedoeld als een objectieve weergave van de designsector waarin ik actief ben. Het is puur een visualisatie van mijn disciplines en kennisgebieden en hoe ze zich in mijn ogen tot elkaar verhouden qua positie en gewicht.

2: Dit is een zogenaamde Venn diagram ↗ en de omlijning van de cirkels is bedoeld als vloeibaar, niet als een harde scheidslijn.

3: Op het moment ligt mijn focus bij logo ontwerp en identity design. Maar met al deze disciplines heb ik ofwel ervaring, of ze behoren tot mijn expertise.

Venn diagram met daarin mijn disciplines en kennisgebieden aangegeven in cirkels. Disciplines die ik zie als statisch design zijn uitgelicht.

Statisch design

Om het diagram eenvoudiger te maken heb ik deze in twee denkbeeldige helften gesplitst. De linkerhelft classificeer ik als statisch designwerk. En dit omschrijf ik als het ontwerpen van producten waar de toeschouwer geen uitgebreide interactie mee heeft. Denk bijvoorbeeld aan een logo, een visuele identiteit of de producten van een huisstijl. Voor mijn eigen gemak schaar ik intern al mijn statische design-werkzaamheden onder de paraplu van ‘grafisch ontwerp’.

Venn diagram met daarin mijn disciplines en kennisgebieden aangegeven in cirkels. Disciplines die ik zie als interactief design zijn uitgelicht.

Interactief design

De rechterhelft van de diagram classificeer ik als interactief designwerk. Hieronder vallen alle ontwerp-werkzaamheden waarbij iets ontworpen wordt voor een persoon die interactie(s) heeft met het eindproduct. Denk bijvoorbeeld aan een website of applicatie. Al mijn interactieve design-werkzaamheden plaats ik intern onder de paraplu van ‘visual design’.

Toegelicht van boven naar beneden, links naar rechts:

De grootste — bijna alles omvattende — cirkel van dit diagram is die van art direction en branding. Deze twee disciplines oefenen in veel gevallen namelijk invloed uit op alle andere disciplines.
Art direction omschrijf ik als het bedenken en bewaken van een artistieke (uiterlijke) visie voor een product, dienst of organisatie. Het bepaalt onder andere de ontwerpstijl voor alles wat volgt.
En bij branding wordt het (innerlijke) karakter van een product, dienst of organisatie uitgedacht. Wat vervolgens richting geeft aan alle andere beslissingen in een project.
Ik heb deze twee onderdelen in één cirkel geplaatst omdat ze in mijn ogen in elkaars verlengde liggen en elkaar veel overlappen.

Meer over: art direction
Meer over: branding

Interaction design richt zich op het uitdenken en ontwerpen van de interactie tussen een gebruiker en een interactief product. Vaak is betreft een website of applicatie, en deze discipline buigt zich over de vraag hoe een gebruiker deze bestuurt en beïnvloedt.

Meer over: interaction design

Grafisch ontwerp richt zich op het ontwerpen van visuele communicatie die als doel heeft om een bepaald effect te bewerkstelligen bij de toeschouwer. Het is een manier van het visueel overbrengen van ideeën. Dit is zo’n beetje de oudste discipline op dit diagram. En omdat de term erg breed (en in mijn ogen slecht gedefinieerd en afgebakend) is, is er veel overlap met andere cirkels.

Meer over: grafisch ontwerp

Ik zie user experience design als een discipline die half bestaat uit design en half uit psychologie. Het richt zich op het uitdenken en ontwerpen van de totale gebruikerservaring van een interactief product zoals een website of applicatie.

Meer over: user experience design

Webdesign richt zich op het ontwerpen van websites, en officieel is het altijd een modern sub-discipline van grafisch ontwerp geweest. Tegenwoordig zie ik webdesign echter voornamelijk als een sub-discipline van de veel nieuwere discipline: visual design.

Meer over: Webdesign

De term ‘huisstijl’ wordt op meerdere manieren uitgelegd. Een klassieke definitie van de term vertelt dat het gaat om ‘de producten waarop een visuele identiteit van een bedrijf wordt toegepast’. Denk aan visitekaartjes, briefpapier, folders etc.
Maar een andere veelgebruikte definitie ziet een huisstijl als synoniem met een ‘visuele identiteit’. En legt het begrip uit als: de visuele stijl van een organisatie. Ikzelf gebruik de eerste definitie en zie huisstijl ontwerp als het ontwerpen van producten op basis van een al eerder uitgedachte visuele identiteit. En voor puur het ontwerpen van zo’n visuele identiteit gebruik ik de term: identity design.

Meer over: huisstijl ontwerp

Het ontwerpen van een visuele identiteit heet identity design. Een visuele identiteit is in feite het visuele karakter waar je een organisatie aan herkent. Dit bestaat uit een combinatie van het logo, kleuren, vormen, lettertypes, etc.

Meer over: identity design

Als je een logo ontwerpt, ontwerp je in feite het visuele boegbeeld van een bedrijf. Het is hét punt van herkenning van organisaties en niks komt zoveel terug in diens visuele uitingen als het logo. Logo ontwerp is een extreem belangrijk en bepalend sub-discipline van identity design.

Meer over: logo ontwerp

Informatie-architectuur is het zo logisch en helder mogelijk indelen van informatie binnen een bepaald medium. Dit heeft als doel om de gebruiker van dat medium snel en moeiteloos te laten vinden wat hij zoekt.
Ik zie Informatie-architectuur vooral als een sub-discipline van usability.

Meer over: Informatie-architectuur

User interface design zie ik als een sub-discipline die grotendeels valt onder interaction design. Het richt zich op het ontwerpen van de gebruikersinterface (als het ware het bedieningspaneel) van interactieve producten zoals websites en applicaties.

Meer over: User interface design

Usability is een discipline die zich bezighoudt met de gebruiksvriendelijkheid van producten. En in het geval van mijn tak van sport richt het zich specifiek op de gebruiksvriendelijkheid van websites en applicaties. Het houdt zich vooral bezig met de vraag of een website of applicatie eenvoudig te begrijpen en te gebruiken is.

Meer over: usability

Wellicht de meest ongrijpbare term van dit diagram is die van visual design. De term is multi-interpretabel, maar laat zich gemiddeld vertalen tot iets als: een discipline die zich focust op de esthetiek en de werking van websites en andere digitale producten. Anders gezegd: visual design richt zich op de vormgeving van uitsluitend digitale producten, en indien het product interactief is buigt het zich deels ook over de werking van dat product.

Meer over: visual design

Kleurenpsychologie houdt zich bezig met de vraag wat kleur doet met de perceptie en het gedrag van mensen. En daarnaast houdt het zich bezig de vraag hoe je kleur kunt inzetten om deze zaken te beïnvloeden. Kleurenpsychologie zie ik meer als een kennisgebied dan als één van mijn disciplines. Maar het heeft net als typografie een grote invloed op vrijwel alle cirkels in dit diagram.

Meer over: kleurenpsychologie

Typografie zie ik voor mezelf meer als een kennisgebied dan als een discipline, maar het is wel extreem belangrijk. Typografie houdt zich bezig met het vormgeven van tekst. En dat beïnvloedt zowel de perceptie van een tekst, als wel de perceptie van de organisatie van wie de tekst is.

Meer over: typografie

De onderste zes cirkels van mijn diagram zijn geen disciplines of kennisgebieden. Het zijn mijn voornaamste invloeden en inspiratiebronnen. Ze beïnvloeden alle cirkels van het diagram, maar bovenal sturen ze mijn gevoel voor smaak en esthetiek aan. En daarmee raken ze het meest aan de cirkel van art direction.


Design is mijn voornaamste inspiratiebron. Maar omdat vele vormen van design me inspireren houd ik het express bij de brede term ‘design’. Mijn interesses liggen voornamelijk bij grafisch ontwerp, architectuur, fashion, interieur architectuur en industrieel design.

Psychologie houdt zich bezig met het innerlijk leven en gedrag van de mens. Het is een vakgebied dat aan de design-kant raakvlakken heeft met usability en user experience design. Maar los daarvan speelt psychologie in alle design-disciplines een rol. Vooral omdat bij design (in tegenstelling tot bij kunst) een ontwerper vaak iets maakt voor een gebruiker of toeschouwer en hij hierbij een bepaald doel heeft of effect beoogt. Om die reden is het kunnen uitleggen van het ‘waarom?’ als het gaat om design-keuzes essentieel. En psychologie helpt bij het beredeneren en onderbouwen daarvan.

Esthetiek houdt zich bezig met schoonheid en smaak. En met de discussie over wat schoonheid is. Gevoel voor esthetiek is noodzakelijk voor een ontwerper. En dat gevoel wordt meer en meer verfijnd naarmate je ervaring als ontwerper toeneemt.

De term cultuur heeft meerdere betekenissen, maar het wordt vaak uitgelegd als ‘het geheel aan gewoonten en (gedrags)regels dat bij een volk hoort’. En dit wordt onder andere gestuurd door economische, religieuze en technische invloeden.
Vooral de vraag in hoeverre ons gedrag beïnvloedt wordt door technologie heeft mijn interesse.

Kunst zou je kunnen omschrijven als iets dat het resultaat is van een creatieve uiting van de mens, gericht op schoonheid, inspiratie en betekenis. En hoewel er vele kunstvormen zijn (muziek, beeldende kunst, dans, literatuur, etc.) haal ik mijn voornaamste inspiratie uit de beeldende kunst. Dit is kunst waarbij het visuele voorop staat.

Filosofie klinkt groots en zwaar. Maar mijn leergierigheid zie ik als ‘steven naar kennis en wijsheid’ en dat is volgens velen de definitie van filosofie.
Het beredeneren van zaken vind ik daarnaast enorm interessant en waardevol. Dat houdt mij scherp en het helpt mij om tot goede beslissingen te komen die ik vervolgens helder kan uitleggen tegenover mijn klanten.

Expertise

Waar mijn passie ligt

“Follow your bliss” zei Joseph Campbell ↗. Dit betekent zoiets als: volg je hart. Maar dan met het idee dat daar waar je passie, je talent en je vaardigheden elkaar overlappen de plek is van je ‘bliss’. Het omschrijft datgene waarvoor je geboren lijkt te zijn en waar je tevens je vak van kunt maken. Ikigai ↗ is een Japans concept omtrent dit idee. Mijn bliss/ikigai ligt nadrukkelijk bij twee gebieden in dit diagram. Daar waar design en kunst elkaar overlappen. En daar waar design en psychologie elkaar overlappen.

Venn diagram met daarin mijn Venn diagram met daarin mijn disciplines en kennisgebieden aangegeven in cirkels. Gebieden waar mijn passie en expertise ligt zijn uitgelicht.
Venn diagram met daarin mijn Venn diagram met daarin mijn disciplines en kennisgebieden aangegeven in cirkels. Gebieden waar mijn passie en expertise ligt zijn uitgelicht.

Design + kunst

In het eerste geval hebben we het over het ronde grijze vlak aan de linkerkant met daarin logo en identity design. Dit is waar op dit moment mijn focus ligt. Deze twee disciplines geven mij een enorme vrijheid om creatief te zijn. Maar tevens komen ze met een aantal strenge beperkingen waardoor ik gedwongen wordt om heel goed na te denken. Denk bijvoorbeeld aan het feit dat een logo herkenbaar moet zijn op een zeer klein formaat.
Mijn ideaalbeeld binnen deze twee disciplines is dat ik iets kan ontwerpen wat op het kruispunt staat tussen kunst en design.

Design + psychologie

Het tweede grijze vlak wordt voor een groot deel gevormd door de disciplines waar ik op afstudeerde: user experience design en usability. Hier ligt mijn passie voor het uitdenken en ontwerpen van de gebruikerservaring van interactieve producten. En daarbinnen heb ik vooral veel passie voor het vereenvoudigen en vermenselijken van deze producten. Eind 2021 pauzeerde ik mijn diensten omtrent dit vakgebied grotendeels om me voor onbepaalde tijd volledig te kunnen richten op logo- en identity design.

Kennisbank

Meer informatie over deze disciplines

Veel van de cirkels uit mijn design-disciplines diagram hebben een eigen informatiepagina. Op die informatiepagina’s licht ik toe wat de betreffende discipline inhoudt, hoe ik de discipline zie, en wat het belang ervan is. Deze informatiepagina’s heb ik oorspronkelijk geschreven om mijn klanten in eenvoudige taal te kunnen vertellen wat ik doe, maar inmiddels worden ze door duizenden mensen per jaar gelezen. Ze zijn te vinden in mijn kennisbank en via deze directe verwijzingen: